Olga Palczewska-Wielińska, Monika Junyszek
Rzeczpospolita

Firmy automotive powinny każdorazowo ustalić czy od danej transakcji muszą zapłacić akcyzę i w jakiej wysokości. Jej kwota zwiększa bowiem podstawę opodatkowania VAT.

Prawidłowe rozliczenie podatków pośrednich przez firmy działające w branży motoryzacyjnej to nie lada wyzwanie. Firmy te muszą sprostać nie tylko wymogom wynikającym z ustawy o VAT, ale dodatkowo – te z nich, które sprzedają samochody osobowe – również przepisom akcyzowym. Ustalenie czy podatnik jest zobowiązany do zapłaty akcyzy i w jakiej wysokości ma wpływ na podatek od towarów i usług, gdyż kwota akcyzy zwiększa podstawę opodatkowania VAT. W praktyce prawidłowe określenie zobowiązań podatkowych w tym zakresie nie zawsze jest tak oczywiste, a wątpliwości pojawiają się już na etapie klasyfikacji pojazdu dla potrzeb akcyzowych.

Osobowy, czyli jaki

Opodatkowaniu akcyzą podlega m.in. import, wewnątrzwspólnotowe nabycie czy też pierwsza sprzedaż niezarejestrowanego wcześniej w Polsce samochodu osobowego. Samochody ciężarowe nie podlegają opodatkowaniu. Kluczowe jest zatem ustalenie czy przedmiotem sprzedaży jest samochód osobowy w rozumieniu przepisów akcyzowych. Wbrew pozorom nie zawsze jest to tak oczywiste. Zgodnie z ustawową definicją samochody osobowe to pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób. Zasadniczo. W praktyce jako samochody osobowe mogą zostać uznane nie tylko typowe osobówki, ale również m.in. samochody osobowo-towarowe (kombi), samochody specjalnego przeznaczenia (np. samochody policyjne, pojazdy więzienne, karawany, a nawet ambulanse) oraz samochody kempingowe. Sam fakt, że samochód posiada przestrzeń załadunkową czy służy realizacji określonych celów nie oznacza zatem, że dla potrzeb akcyzowych nie jest on traktowany jako samochód osobowy.

Czym się kierować przy klasyfikacji

Samochód osobowy w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym powinien służyć głównie przewozowi osób, a jedynie dodatkowo transportowi towarów. O tym czy warunek ten jest spełniony przesądzają określone cechy pojazdu, jak np. obecność dodatkowych stałych siedzeń z wyposażeniem bezpieczeństwa dla każdej osoby, obecność tylnych okien i drzwi, brak stałej przegrody pomiędzy przestrzenią dla kierowcy i przednich pasażerów, a przestrzenią tylną czy też obecność elementów komfortowych (oświetlenie wnętrza, wentylacja, dywaniki itp.). W konsekwencji, za samochody osobowe organy podatkowe uznają m.in. samochody dostawcze z dodatkowym rzędem siedzeń i wyposażeniem komfortowym (np. Wiążąca Informacja Akcyzowa z 19 lipca 2022 r. wydana przez dyrektora Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu, WIA-2022-00063).

Brak jednoznacznej definicji powoduje, że podatnicy często mają problem z prawidłowa klasyfikacją sprzedawanego pojazdu. W przypadku wątpliwości warto wystąpić z wnioskiem o wiążącą informację akcyzową (WIA). Brak rozliczenia akcyzy nie tylko bowiem może skutkować powstaniem zaległości w akcyzie, ale również zaniżeniem podstawy opodatkowania VAT.

Uwaga przy zabudowaniu pojazdu

Od 1 lipca 2021 r. przedmiotem opodatkowania akcyzą jest również dokonanie zmian konstrukcyjnych w pojeździe samochodowym innym niż samochód osobowy, pod warunkiem że jest on zarejestrowany w Polsce. Przepis ten ogranicza się jednak do takich zmian w konstrukcji pojazdu, które powodują że wraz z ich dokonaniem pojazd staje się samochodem osobowym (np. dodanie w samochodzie typu VAN dodatkowego rzędu siedzeń z pasami bezpieczeństwa). Celem nowelizacji było uszczelnienie poboru akcyzy poprzez objęcie jej zakresem pojazdów dostawczych i ciężarowych transportowanych do Polski z państw unijnych i nieunijnych, a następnie przerabianych w kraju na samochód osobowy np. przerobienie w Polsce samochodu dostawczego z Niemiec (po jego rejestracji w Polsce jako ciężarowego) na kempingowy.

Korekta faktury i co dalej

Zdarza się, że w ramach koncernu samochodowego z UE dystrybutorem jest polska spółka. Co do zasady nabywa ona wówczas samochody osobowe produkowane w innym kraju UE, a następnie sprzedaje w Polsce (bezpośrednio do klientów lub dealerów). W takim przypadku polski dystrybutor otrzymuje od unijnego producenta fakturę dokumentującą WNT samochodu osobowego. Jako że wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu osobowego jest czynnością opodatkowaną akcyzą, dystrybutor jest zobowiązany do wykazania i zapłaty akcyzy z tego tytułu. W branży automotive powszechną praktyką jest jednak zmiana ceny wykazanej na fakturze pierwotnej. Dzieje się tak, gdy w momencie przemieszczenia samochodów do Polski nie są znane wszystkie koszty związane z dostarczeniem przedmiotowego samochodu, mające wpływ na jego finalną cenę. Producent może w takiej sytuacji wystawić fakturę korygującą (in plus bądź in minus). Pojawia się wówczas pytanie: czy w sytuacji gdy akcyza została już rozliczona, należy zrobić korektę. Przepisy nie odnoszą się wprost do tej kwestii. W sprawie tej wypowiedział się jednak Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 28 sierpnia 2019 r., I GSK 83/17). Zgodnie ze stanowiskiem NSA nie ma prawnej możliwości zmiany momentu powstania obowiązku podatkowego i zmiany (ustalonej już) podstawy opodatkowania, a tym samym zmiany kwoty należnej akcyzy po stronie sprzedawcy. Oznacza to, że rozliczona na podstawie faktury pierwotnej akcyza nie ulega zmianie, nawet jeżeli dojdzie do korekty tej faktury. Inaczej jest w przypadku VAT. Podatnik jest bowiem zobowiązany nie tylko do wykazania WNT samochodu osobowego, ale również do złożenia korekty każdorazowo gdy zmieni się podstawa opodatkowania tego nabycia.

Samochody demonstracyjne

W zakresie VAT problematycznym zagadnieniem może być również odliczanie VAT od samochodów demonstracyjnych. Zdarza się, że dealerzy przed odsprzedażą samochodów wykorzystują je jako samochody wystawowe czy też samochody do jazd próbnych. Pojawia się wówczas pytanie czy od takich aut przysługuje pełne odliczenie VAT. Zasadniczo 100 proc. VAT odlicza się, gdy pojazd jest przeznaczony wyłącznie dla potrzeb działalności gospodarczej. Chodzi m.in. o takie przypadki, gdy samochód jest przedmiotem odsprzedaży czy najmu. Podatnik odliczy VAT w całości również, gdy spełni pewne warunki formalne (posiada regulamin wyłączający możliwość prywatnego korzystania z pojazdu, prowadzi ewidencję sprzedaży, złoży odpowiednią informację do urzędu skarbowego). Czy zatem samochody demonstracyjne mogą być uznane za samochody do odsprzedaży, dla których prawo do odliczenia 100 proc. VAT przysługuje bez obowiązku spełniania dodatkowych warunków formalnych? Z jednolitej linii orzeczniczej wynika, że niestety nie (np. wyrok NSA z 22 kwietnia 2021 r., I FSK 1049/18 oraz I FSK 1050/18). Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych i sądów administracyjnych, w celu odliczenia 100 proc. VAT od nabycia samochodów demonstracyjnych dealerzy muszą m.in. złożyć odpowiedni formularz do urzędu skarbowego oraz prowadzić ewidencję pojazdu. W przeciwnym razie przysługuje im odliczenie tylko 50 proc. VAT naliczonego.

Podstawa prawna:

Σart. 100 ust. 1, 2 i 4, art. 101 ust. 4a pkt 1 oraz art. 106 ust. 3b ustawy z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 143 ze zm.)

Σ art. 86a ust. 1, 5, 12 i 14 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.)