Olga Palczewska-Wielińska, Monika Junyszek
Rzeczpospolita

Podmiot chcący odliczyć podatek zapłacony przy imporcie nie musi być właścicielem sprowadzanych wyrobów. Powinien natomiast móc wykazać ich związek z czynnościami opodatkowanymi.

Przywóz towarów spoza Unii Europejskiej (import) wiąże się z koniecznością dokonania odprawy celnej. Najczęściej dokonują jej agencje celne działające w imieniu i na rzecz importera. W takim przypadku agencja celna dokonuje zgłoszenia i wypełnia obowiązki formalne, natomiast w dokumentach celnych jako importera wskazuje podmiot, na rzecz którego działa, i to on rozlicza tę transakcję dla potrzeb VAT. Często spotykaną praktyką jest również dokonywanie odprawy celnej przez przewoźników lub podmioty wykonujące usługi na importowanych towarach (np. przepakowania czy przetwarzania).

Za odprawę importową może odpowiadać także nabywca, w szczególności gdy taki obowiązek wynika z zastosowanych warunków dostawy (np. Incoterms DAP) czy ustaleń umownych. Sytuacje takie są powszechne i nie stwarzają problemów w zakresie rozliczenia VAT tak długo, jak długo podmiot dokonujący odprawy importowej jest właścicielem towarów. Wątpliwości w odniesieniu do rozliczania VAT pojawiają się natomiast w przypadku importu cudzych towarów. Wówczas na dokumentach celnych jako importer widnieje podmiot niebędący właścicielem towarów. Może tak się zdarzyć m.in. w przypadku długoterminowych projektów, w ramach których komponenty są nabywane spoza państw UE (import dokonywany przez nabywcę), a prawo do dysponowania towarami jak właściciel przechodzi na kupującego dopiero po zakończeniu całego projektu (np. po montażu maszyny, po próbnym uruchomieniu).

Dwa warunki

Co do zasady VAT należny z tytułu importu towarów jest obliczany i wykazywany w zgłoszeniu celnym oraz płacony bezpośrednio do właściwego urzędu skarbowego przez importera. VAT zapłacony z tytułu importu podatnicy mogą odliczyć w deklaracji podatkowej na podstawie dokumentów celnych. Wyjątkiem od tej zasady jest zastosowanie uproszczenia w imporcie (procedura z art. 33a ustawy o VAT), polegającego na wykazaniu VAT należnego i naliczonego z tytułu importu w deklaracji podatkowej. W takiej sytuacji, jako że podatek naliczony i należny są wykazywane w tej samej deklaracji podatkowej, nie dochodzi do faktycznej zapłaty VAT do urzędu skarbowego.

Jednak niezależnie od tego czy podatnik zdecyduje się na zastosowanie zasad ogólnych czy uproszczonych, VAT naliczony może być odliczony tylko pod warunkiem spełnienia warunków określonych w przepisach ustawy o VAT. Po pierwsze, podatnik musi posiadać dokument celny, z którego wynika kwota VAT. Warunek ten jest obiektywny i nie wzbudza wątpliwości. Inaczej jest w przypadku drugiego kryterium, tj. konieczności wykorzystania importowanych towarów do działalności podatnika opodatkowanej VAT (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT).

Z czego wynikają wątpliwości

Podatnikiem VAT z tytułu importu towarów jest podmiot, na którym ciąży obowiązek uiszczenia cła, czyli zgodnie z przepisami celnymi – zgłaszający/importer. Jeżeli zatem towary importuje podmiot niebędący ich właścicielem (a jednocześnie wskazany jako importer w dokumentach celnych), to właśnie on jest podatnikiem VAT z tytułu importu towarów. Konsekwencje? Podmiot ten jest zobowiązany do rozliczenia (a w przypadku zasad ogólnych również zapłaty) VAT należnego. Powstaje jednak wątpliwość, czy importując cudze towary można uznać, iż są one wykorzystywane do własnej działalności opodatkowanej VAT, a w konsekwencji czy importer ma prawo do odliczenia VAT naliczonego.

Źródłem wątpliwości jest m.in. postanowienie Trybunału Sprawiedliwości UE z 8 października 2020 r. (C‑621/19), w którym wskazano, że prawo do odliczenia VAT z tytułu importu towarów nie przysługuje podmiotom niebędącym nabywcami towarów, dla których jednocześnie koszt importowanych towarów nie ma bezpośredniego wpływu na działalność gospodarczą. Należy jednak zwrócić uwagę, że wyrok ten dotyczy specyficznej sytuacji. Importer świadczył usługi przepakowania i wystawiał fakturę wyłącznie za te usługi. Jego faktura nie obejmowała czynności związanych bezpośrednio z samym importowanym towarem. Innymi słowy, koszt importowanych towarów nie stanowił części składowej wynagrodzenia spółki, a więc nie było związku z czynnościami spółki opodatkowanymi VAT. Ze względu na specyficzny stan faktyczny wyrok ten nie może być jednak stosowany do wszystkich sytuacji, w których dochodzi do importu cudzego towaru.

Brak warunku w przepisach ustawy

Należy pamiętać, że żaden przepis ustawy o VAT nie nakazuje, aby podatnik chcący odliczyć VAT poniesiony przy imporcie towarów musiał być właścicielem importowanych towarów. W tym temacie niejednokrotnie wypowiadały się również polskie organy podatkowe, które podkreślają, że kluczowe dla zachowania prawa do odliczenia VAT jest w takiej sytuacji wykazanie związku z czynnościami opodatkowanymi (interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 kwietnia 2020 r., 0111-KDIB3-3.4012.55.2020.1). Mając zatem na uwadze, że każdy przypadek dokonywania odpraw importowych może być inny, podatnicy importujący cudze towary powinni każdorazowo z uwagą weryfikować czy w ich przypadku przysługuje im prawo do odliczenia VAT importowego.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 7, art. 17 ust. 1 pkt 1, art. 19a ust. 9, art. 26a ust. 1, art. 33 ust. 1 oraz art. 86 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 685 ze zm.)