Ewelina Buczkowska, Maja Dajczak
Rzeczpospolita

Ani wyroki, ani interpretacje fiskusa nie dają jasnej odpowiedzi na pytanie czy zwrócone przez pracodawcę wydatki na podróże np. menedżerów projektów budowlanych lub monterów wykonujących pracę poza siedzibą firmy powinny być opodatkowane.

Wydatki poniesione z tytułu podróży służbowych pracowników (np. noclegi, transport) podlegają zwolnieniu z opodatkowania na zasadach określonych w przepisach ustawy o PIT i aktach wykonawczych. Prawo nie reguluje natomiast wprost skutków ponoszenia takich samych świadczeń dla pracowników, których miejsce wykonywania pracy zostało zdefiniowane w umowie o pracę szerzej (np. region lub województwo) i którzy przemieszczając się po tym terenie, nie przebywają w podróży służbowej w rozumieniu przepisów prawa pracy. W celu zrównania sytuacji obu grup podróżujących pracowników, w orzecznictwie i interpretacjach podatkowych ukształtowało się pojęcie tzw. pracownika mobilnego.
Pracownikiem mobilnym jest np. przedstawiciel handlowy czy kierowca, którego miejscem pracy jest określony w umowie o pracę obszar, a nie stałe skonkretyzowane miejsce. Praktycznym skutkiem uznania pracownika za mobilnego jest brak przychodu podlegającego opodatkowaniu w związku z pokrywaniem przez pracodawcę kosztów podróży po tym obszarze (np. noclegów, transportu), analogicznie do sytuacji pracownika przebywającego w podróży służbowej.
O ile status przedstawicieli handlowych i kierowców jako pracowników mobilnych został potwierdzony w licznych wyrokach i interpretacjach indywidualnych, o tyle wątpliwości dotyczą nadal innych podróżujących grup zawodowych, np. menedżerów projektów budowlanych czy monterów, którzy również wykonują pracę wyłącznie poza siedzibą pracodawcy.

Rozbieżne stanowiska skarbówki…
W niekorzystnych dla pracowników interpretacjach indywidualnych organy wskazują, że wykonywania pracy na poszczególnych budowach nie można utożsamiać ani z podróżą służbową, ani z pracą mobilną. Nie sposób zatem w odniesieniu do pracowników wykonujących taki rodzaj pracy zastosować analogicznego rozwiązania jak dla pracowników mobilnych i uznać, że zapewnienie bezpłatnego zakwaterowania pracownikom leży wyłącznie w interesie pracodawcy. Wartość tych świadczeń będzie zatem dla pracowników przychodem podlegającym opodatkowaniu (tak np. interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 14 grudnia 2018 r., 0115-KDIT3.4011.443.2018.2.PSZ oraz interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 10 sierpnia 2016 r., IPPB4/4511-741/16-2/GF).
Równolegle wydawane są pozytywne interpretacje indywidualne, zgodnie z którymi zapewnienie bezpłatnego zakwaterowania pracownikom budowlanym i wykonującym pokrewne zawody leży wyłącznie w interesie pracodawcy, służy realizacji obowiązku pracowniczego i nie przyniesie pracownikowi korzyści w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatków, które musiałby ponieść. W rezultacie na pracodawcy jako płatniku podatku dochodowego od osób fizycznych nie będzie ciążył obowiązek obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy z tytułu tego świadczenia (np. interpretacje dyrektora KIS z 11 lipca 2019 r., 0113-KDIPT2-3.4011.210.2019.3.IR, z 14 lutego 2019 r., 0113-KDIPT2-3.4011.1.2019.ID oraz z 22 lutego 2018 r., 0115-KDIT2-2.4011.438.2017.1.RS).

…i sądów administracyjnych
Brak pewności co do rozstrzygnięcia dotyczy również postępowania przed sądami administracyjnymi z uwagi na współistniejące dwa stanowiska.
W niektórych wyrokach sądy, uchylając niekorzystne dla pracowników interpretacje, wskazują, że zapewnienie noclegu pracownikom przez przedsiębiorstwo budowlane służy wyłącznie realizacji obowiązku pracowniczego. Pracownik nie ma żadnej swobody w zarządzaniu i rozporządzaniu tym świadczeniem, a wykorzystuje je tylko w konkretnym celu, tj. wykonaniu swoich obowiązków pracowniczych. Koszty zakwaterowania są przede wszystkim kosztami pracodawcy, ponoszonymi w jego interesie wynikającym z prowadzonej działalności gospodarczej. Pracownicy nie mieliby powodu do ponoszenia kosztu takich noclegów w pobliżu placów budowy lub zakładów produkcyjno-montażowych, gdyby nie konieczność wywiązania się z obowiązków wynikających z umowy o pracę (np. wyrok WSA w Poznaniu z 23 listopada 2018 r., I SA/Po 530/18, wyrok WSA w Opolu z 20 grudnia 2017 r., I SA/Op 448/17).
Nie wszystkie sądy administracyjne podzielają jednak to stanowisko. Równolegle wydawane są orzeczenia, zgodnie z którymi dobrowolne przyjęcie od pracodawcy nieodpłatnego zakwaterowania leży w interesie pracownika mobilnego, gdyż uzyskuje on w ten sposób wymierną korzyść w postaci uniknięcia kosztów, które musiałby ponieść, skoro zdecydował się na „mobilne” miejsce pracy (np. wyrok NSA z 29 listopada 2018 r., II FSK 799/18).

Zdaniem autorki – Każdy przypadek wymaga odrębnej analizy
Ewelina Buczkowska
Na każdym etapie postępowania spółki mogą zetknąć się z niejednolitym podejściem organów podatkowych i sądów administracyjnych, a prawidłowa kwalifikacja świadczeń pracowniczych wymaga starannej analizy indywidualnego przypadku. Warto także zweryfikować umowy o pracę pod kątem określonego w nich miejsca pracy. W przypadku, gdy miejscem pracy jest region, województwo lub nawet cały kraj, rozstrzygnięcia co do zasady były pozytywne dla pracowników, jednak spółka musi być w stanie wykazać, że zadania stale są wykonywane przez pracowników na całym terytorium wskazanym w ich umowach o pracę.

Podstawa prawna: Art. 11 ust.1, art. 12 ust. 1 i art. 31 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.)