Olga Palczewska-Wielińska, Monika Junyszek
Puls Biznesu
Od 1 lipca 2020 r. obowiązuje nowa matryca stawek VAT. Miała ona ułatwić podatnikom stosowanie właściwej stawki. Niestety, w praktyce kwestia ta nadal sprawia problemy – i to nie tylko dla sprzedawcy, który w przypadku zastosowania błędnej stawki ma obowiązek skorygowania faktury i rozliczeń VAT, ale również dla nabywcy. Powstaje bowiem pytanie: czy przysługuje mu prawo do odliczenia VAT z faktury?
Podatnik VAT czynny, nabywający towary i usługi wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych VAT może co do zasady odliczyć podatek naliczony w kwocie wynikającej z otrzymanych faktur. Są jednak wyjątki (art. 88 ustawy o VAT). . Pierwsza grupa dotyczy rodzaju nabywanych towarów i usług: prawo do odliczenia VAT nie przysługuje z faktur dokumentujących usługi gastronomiczne oraz noclegowe (chyba że służą odsprzedaży) – przepis dotyczy także 50% VAT związanego z wydatkami na samochody osobowe wykorzystywane do celów mieszanych. Podatnik, który po kolacji służbowej otrzyma fakturę za usługę gastronomiczną, pomimo wykazania na niej VAT nie ma prawa do jego odliczenia. Z kolei od faktury dokumentującej nabycie paliwa na dojazd na tę kolację odliczy co do zasady 50% podatku. VAT nie odliczymy również w przypadku faktury wystawionej przez podmiot nieistniejący, a także gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu lub jest zwolniona z tego podatku. Dotyczy to również sytuacji, gdy czynność udokumentowana fakturą nie została dokonana lub kwota wskazana na fakturze jest niezgodna z rzeczywistością.
Katalog ten nie zawiera przepisu, który skutkowałoby utratą prawa do odliczenia podatku z faktur, do których zastosowano błędną stawkę. Oczywiście zastosowanie przez sprzedawcę niższej stawki nie generuje ryzyka podatkowego po stronie nabywcy – wówczas podatnik odliczy bowiem kwotę niższą niż właściwa. W przypadku otrzymania faktury korygującej w tym zakresie – wykaże pozostałą część podatku. Ryzyko w takiej sytuacji jest po stronie sprzedawcy
Większe wątpliwości po stronie nabywcy budzi sytuacja, gdy na fakturze jest stawka wyższa niż właściwa (np. 23% zamiast 8%). Przepisy zasadniczo nie zabraniają wprost odliczenia w takiej sytuacji VAT w kwocie z faktury. oceniająco na to organy podatkowe? W interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 22 czerwca 2021 r. (0112-KDIL1-1.4012.225.2021.2.AR) potwierdzono takie rozumienie przepisów. Wskazano, że dla określenia czy istnieje prawo do odliczenia VAT, kluczowe znaczenie ma status podatnika (czy jest to podatnik VAT czynny), związek z czynnościami opodatkowanymi, fakt zrealizowania transakcji i jej opodatkowania VAT. Organ uznał, że podatnicy mają prawo do odliczenia VAT nawet wtedy, gdy w celu jego kalkulacji zastosowano zawyżoną stawkę. Kwotę odliczonego podatku należy jednak skorygować po otrzymaniu faktury korygującej.
Zagadnienie to nie zostało uregulowane w przepisach wprost. Istnieje zatem ryzyko, że organ podatkowy zakwestionuje takie stanowisko. Warto przy tym pamiętać, że to na nabywcy ciąży obowiązek weryfikacji kontrahenta i transakcji. Dlatego tak istotne jest wdrażanie i przestrzeganie odpowiednich procedur dotyczących należytej staranności w zakresie VAT. Odliczenie VAT w zawyżonej wysokości może skutkować nie tylko powstaniem zaległości podatkowej i koniecznością zapłaty odsetek, ale również nałożeniem sankcji VAT.