Natalia Dekert
Puls Biznesu
Prawidłowość doręczeń jest jednym z gwarantów przestrzegania praw podatnika. Z kolei ustanowienie pełnomocnika jest realizacją przysługującego podatnikowi prawa, które przez organy podatkowe powinno być bezwzględnie respektowane .
Przepisy Ordynacji podatkowej wprost wskazują, iż jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się tej osobie pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie (art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej).
Przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują wyjątków w tym zakresie. Zgodnie z zasadą oficjalności doręczeń, na organach podatkowych prowadzących postępowanie spoczywa obowiązek doręczania wszystkich pism procesowych pełnomocnikowi ustanowionemu w sprawie. Nierzadko jednak interpretacja przepisu o doręczeniach stanowi przedmiot sporów z organami podatkowymi, które trafiają na wokandę sądów administracyjnych. Wątpliwości podatników i kwestionowanie podejścia organów podatkowych mogą być konsekwencją rozbieżnego stanowiska NSA w wyrokach wydawanych w tym zakresie na przestrzeni ostatnich lat.
Z jednej strony z orzecznictwa NSA wynika, że doręczenie pisma z pominięciem pełnomocnika skutkuje brakiem jego wejścia do obrotu prawnego, a w konsekwencji brakiem podstaw do podejmowania przez organ podatkowy działań będących jego następstwem. Oznacza to, że decyzję doręczoną stronie zamiast pełnomocnikowi należy uznać za nieistniejącą w obrocie prawnym, a więc niewywołującą żadnych skutków prawnych. Istotę doręczenia pisma pełnomocnikowi podkreśla również fakt, że samo doręczenie na adres wskazany w pełnomocnictwie nie wyczerpuje obowiązku doręczenia pisma pełnomocnikowi. Brak jednoznacznego wskazania, że osoba, która odebrała pismo była osobą upoważnioną przez pełnomocnika może stanowić przesłankę do uznania decyzji za doręczoną nieskutecznie (np. II FSK 1779/18, I FSK 1453/15, II FSK 3928/14).
Jednocześnie NSA prezentuje stanowisko, zgodnie z którym naruszenie przepisów o doręczeniach jest tego rodzaju uchybieniem, które nie zawsze ma wpływ na wynik sprawy. Co istotne, doręczenie decyzji podatnikowi zamiast pełnomocnikowi, gdy odwołanie od tej decyzji zostało skutecznie złożone przez stronę, nie stanowi przesłanki dla jej uchylenia. W świetle powyższego, pod warunkiem że doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika nie wywołuje dla strony negatywnych skutków procesowych oraz nie narusza jej praw (np. strona złożyła odwołanie od decyzji w ustawowym terminie), brak jest przesłanek stanowiących podstawę do uchylenia decyzji (np. I FSK 1518/16, I FSK 1213/15).
Na kanwie rozbieżności, które pojawiały się w dotychczasowych rozstrzygnięciach NSA, uchwałą z dnia 7 marca 2022 r. (I FPS 4/21) skład siedmiu sędziów NSA orzekł, że postanowienie doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, należy uznać za niewiążące również wtedy, gdy strona lub pełnomocnik wnieśli od niego zażalenie. Oznacza to, że pominięcie pełnomocnika jest przesłanką wyłączającą skuteczność doręczenia, bez względu na brak negatywnych skutków procesowych. Uchwała siedmiu sędziów NSA stanowi ważny argument dla podatników w sporach z fiskusem, jednocześnie nadając jednolity kierunek wykładni tego zagadnienia przez sądy administracyjne.